Opleiding

€ 4.350,-

Stikstofexpert voor plannen, programma’s en projecten

7, 9, 30 oktober, 6, 13, 20, 27 november, 4 december 2025

Utrecht
  • Voor alle professionals die met de stikstofproblematiek te maken hebben
  • Krijg een breed inzicht in de stikstofmaterie
  • In 8 dagen alle ins en outs: stikstof inhoud, regelgeving, ecologisch, vergunningen, Aerius, oplossingsrichtingen, handel, stikstofreductie, toepassing in de praktijk
  • Word een stikstofexpert, met examen en diploma
  • Met topdocenten die hun strepen verdiend hebben
Programma Docenten Materiaal Studiepunten Incompany

Inleiding 

Het kan niemand ontgaan zijn dat stikstof een groot probleem is in Nederland. Er is maatschappelijke onrust en de besluitvorming over plannen en projecten loopt uiterst moeizaam. Daardoor loopt de bouw op allerlei fronten vertraging op met ook weer maatschappelijke gevolgen. En doordat we te maken hebben met Europese regelgeving is het ook niet direct zelf op te lossen. De rijksoverheid heeft haar stikstofbeleid, maar ook de provincies hebben hun bevoegdheden. Dit moet allemaal passen. De stikstofproblematiek is dus heel complex en er zijn vele actoren bij betrokken, zowel overheden als bedrijven en burgers. Allemaal voelen we de gevolgen en hebben we ermee te maken. Er is niet één oplossing, maar er zijn wel oplossingsrichtingen. Maar om tot oplossingen en besluitvorming te komen heb je brede kennis nodig over regels, inhoud en beleid. Alleen dan kun je die adequaat en integraal toepassen. Deze opleiding biedt het complete plaatje.

Doel opleiding

Deze opleiding geeft een breed inzicht in de stikstofmaterie. Omdat alles met elkaar samenhangt doen we dat zowel inhoudelijk, juridisch als beleidsmatig. Na afloop beschik je over de kennis en kunde om in plannen, programma’s en projecten de stikstofproblematiek aan te pakken, waarbij je aan verschillende knoppen kunt draaien. 

Opzet

De opleiding bestaat uit 8 modules in 8 dagen:

1. Stikstofproblematiek
2. Internationale wet- en regelgeving / Wet natuurbescherming / Omgevingswet
3. Ecologie van het natuurbeschermingsrecht
4. Vergunningverlening gebiedsbescherming
5. AERIUS
6. Oplossingsrichtingen stikstofproblematiek
7. Stikstofhandel
8. Stikstofreductie en uitvoering in de praktijk

Examen
Na afloop is er een examen als afsluiting van de opleiding. Indien je slaagt krijg je een diploma Stikstofexpert voor plannen, programma’s en projecten. 

Doelgroep

De opleiding is voor alle professionals die acteren in de stikstofproblematiek en daarin een breed inzicht willen krijgen. Dit zijn:

  • Juristen natuurbescherming en stikstof
  • Ecologen
  • Technische rekenaars/specialisten, de mensen die met Aerius aan de slag gaan
  • Vergunningverleners natuurbescherming bij provincies en omgevingsdiensten
  • Beleidsmedewerkers provincies/omgevingsdiensten/gemeenten
  • Juristen omgevingsrecht
  • Adviseurs en projectleiders

Zij zijn met name werkzaam bij overheden, maar ook bij marktpartijen als adviesbureaus en projectontwikkelaars. 

Programma

Dag 1

Module 1: Stikstofproblematiek - Roland Bobbink, Onderzoekcentrum B-WARE

  • Wat is stikstof (welke vormen komen voor, basischemie)
  • De stikstofkringloop in ecosystemen (welke processen etc.)
  • Emissie en depositie van geoxideerde en gereduceerde N-verbinden (inclusief patroon over Nederland en historiek van de depositie in de natuur)
  • Effecten van verhoogde stikstofdepositie in de natuur (overzicht op welke wijze verhoogd N op verschillende manieren op de vegetatie, bodem en fauna in werkt)
  • Kritische Depositiewaarden voor N

Dag 2

Module 2: Internationale wet- en regelgeving / Wet natuurbescherming / Omgevingswet - Luuk Boerema en Monique Vroemen

  • Internationale regelgeving
    • Internationale verdragen en Europees natuur- en milieubeschermingsrecht
    • Vogelrichtlijn
    • Habitatrichtlijn
    • Kaderrichtlijn Water
    • Nitraatrichtlijn
    • Stikstof en andere stoffen
    • Gunstige staat van instandhouding te behouden of te herstellen, herstel van ecosystemen, goede ecologische toestand, bodembehoud en herstelverplichting.
    • (Concept) Natuurherstelverordening Europese Unie
  • Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG)
  • Opzet Omgevingswet, onderdeel Natuurbescherming
  • Zorgplicht
  • Gebiedsbescherming
  • Implementatie van Europees en internationaal recht
    • Natura 2000 gebieden
    • instandhouding Natura 2000 gebieden, herstelopgaven
    • soorten gebieden
    • rechtsgevolgen aanwijzing Natura2000
    • beheerplannen Natura2000
    • vergunningplicht gebiedsbescherming Natura2000
    • voortoets en passende beoordeling
    • eis van geen aantasting van de natuurlijke kenmerken bij vergunningverlening 
    • ADC formule o relevante rechtspraak
    • verhouding overige wettelijke gebiedsbescherming (bv Natuurnetwerk Nederland)

Dag 3

Module 3: Ecologie van het natuurbeschermingsrecht - Beno Koolstra

  • Instandhoudingsdoelstellingen Natura 2000
  • Wezenlijke kenmerken en waarden NNN (natuurnetwerk Nederland)
  • Drukfactoren, meer dan stikstof alleen: ook verdroging, waterkwaliteit, e.d.
  • Natura 2000-beheerplannen, Natuurdoelanalyses, Gebiedsprogramma’s
  • Ecologische systemen, invloed van drukfactoren daarop.
  • Inventarisatie beschermde natuurwaarden, bepalen staat van instandhouding
  • Effectbepaling stikstofdepositie: ecologische effecten van ruimtelijke ingrepen
  • Beheermaatregelen
  • Mitigatie
  • Compensatie (ADC-toets)

Dag 4

Module 4: Vergunningverlening gebiedsbescherming - Christine Visser

  • Bevoegd gezag en procedure
  • Welke stappen doorlopen
  • Onderdelen vergunningenproces/toetsingskader
    • Voortoets
    • Passende beoordeling
    • Referentiesituatie
    • Mitigerende maatregelen
    • intern en extern salderen
  • Procedureel
  • ADC-criteria
  • Belangrijkste jurisprudentie (o.a. Porthos-uitspraak bouwvrijstelling + gevolgen, VIA15 uitspraak, etc.)
  • Beheer en onderhoud i.r.t. stikstof
  • Intrekking/wijziging natuurvergunning

Dag 5 en 6

Module 5: AERIUS Calculator / Register - Albert Brouwer en Berend Hoekstra, TAUW

  • Verplicht rekenmodel
  • Wanneer AERIUS-berekening uitvoeren?
  • Uitleg AERIUS-calculator
  • Parameters calculator
  • Emissie (invoer)
  • Verspreiding/chemie
  • Depositie
  • Rekenmodel
  • Uitvoering AERIUS-calculatie
  • AERIUS in praktijk van toestemmingverlening
  • Mobiele werktuigen
  • Zelf aan de slag

Dag 7

Module 6: Oplossingsrichtingen stikstofproblematiek - Berend Hoekstra, TAUW

  • Verschillende adviezen: Remkes, Hordijk
  • Oplossingen bieden voor invloed van lucht op natuur, ecologische, juridische en economische effecten
  • Bronmaatregelen en herstelmaatregelen en ketenaanpak
  • Aan welke knoppen draaien?
  • Korte termijn: heroverweging projecteffect
  • Langere termijn:
    • Voor projecten of programma zogenoemde ADC toets doorlopen?
    • Wezenlijke bronmaatregelen nemen
    • Externe saldering op nationaal of regionaal niveau
    • Gebiedsgerichte aanpak
    • Maatgevende bedrijven amoveren/verplaatsen
  • Provinciale beleidsregels
  • Salderen
  • KDW vervangen door andere methode
  • Wet stikstofreductie en natuurverbetering
  • Hou randvoorwaarden altijd in beeld

Module 7: Stikstofhandel (laatste 1,5 uur) - Ruud Broekman, De Essentie

  • Systematiek
  • Extern salderen
  • Landelijk stikstofregistratiesysteem. microdepositiebank en doelenbanken
  • Vrijgemaakte ruimte en vrijgevallen ruimte
  • Actuele ontwikkelingen in extern salderen

Dag 8

Module 8: Stikstofreductie en uitvoering in de praktijk - Henk Ullenbroeck, Pouderoyen Tonnaer

Ochtend, Stikstofreductie:

  • Wat staat er in provinciale gebiedsprogramma’s over stikstofreductie?
  • Welke maatregelen zijn mogelijk?
  • Wat is de verwachte afname van de stikstofemissies en de depositie op Natura2000-gebieden
  • Wat betekent dit voor de vergunningverlening op korte en (middel)lange termijn ?

Middag, Toetsen plannen en projecten:

De deelnemers gaan gezamenlijk aan de slag met een aantal praktijkcases:

  • Ontwikkeling van een veehouderij
  • Uitbreiding van een bedrijventerreinen
  • Woningbouwproject met verkeerseffecten
  • Effecten in de aanlegfase
  • Verschil toetsen plannen en projecten

Aan het eind van de dag vindt het examen plaats. Er is één herkansing mogelijk op een ander moment. Het moment van herkansing zal later worden bepaald. 

Examen
Als je de opleiding met goed gevolg afrond, krijg je het diploma Stikstofexpert plannen, programma’s en projecten.

Docenten

Roland Bobbink
Senior onderzoeker, Onderzoekcentrum B-WARE
Studeerde biologie aan de Rijksuniversiteit Utrecht, alwaar hij in 1989 promoveerde op de invloed van stikstofdepositie in kalkgraslanden en de mogelijkheden voor herstel van biodiversiteit. Daarna verrichtte hij zuiver en toegepast wetenschappelijk onderzoek bij de Universiteit Utrecht en Radboud Universiteit Nijmegen naar de gevolgen van milieuaantasting (Ver-thema’s met nadruk op N-depositie) op bodem en vegetatie en naar de mogelijkheden voor herstel (restauratie-ecologie). Zijn publicatielijst hierover is zeer omvangrijk. Verder was hij sinds 1990 tot eind 2022 binnen de UNECE trekker voor het opstellen van empirische kritische depositiewaarden (“KDW”) voor Europa. Ook was hij decennia lang betrokken bij het ecologie-onderwijs en gaf hij vele presentaties over N-depositie en natuur in binnen- en buitenland. Per 1 juni 2005 is hij senior onderzoeker bij Onderzoekcentrum B-WARE, waar hij ook directeur van is geweest.   Bekijk LinkedIn profiel
mr. drs. Luuk Boerema
Juridisch adviseur natuur en leefomgeving, Boerema & Van den Brink
Luuk is als jurist al meer dan twintig jaar betrokken bij vraagstukken over de afweging tussen economie en ecologie. Specialismen zijn gebiedsbescherming en het soortenbeschermingsrecht. Hij heeft al vele cursussen over natuurwetgeving gegeven.
Bekijk op Omgevingsweb
Bekijk LinkedIn profiel
Beno Koolstra
Adviseur ecologie en natuurwetgeving
Beno is een zelfstandig adviseur met ongeveer 25 jaar ervaring in ecologie en natuurwetgeving. Hij adviseert vooral in projecten en processen waar ecologie en natuurwetgeving bij elkaar komen, meestal in complexe situaties. Hij adviseert daarbij overheden, bedrijfsleven en particulieren. Bijvoorbeeld als beleidsadviseur stikstof voor de gezamenlijke provincies, het ondersteunen van bedrijven en overheden in juridische procedures rondom natuurwetgeving, maar ook ecologisch veldonderzoek maakt onderdeel uit van de werkzaamheden. Voor zijn website klik hier.
Bekijk LinkedIn profiel
Albert Brouwer
Adviseur luchtverontreiniging, luchtkwaliteit en depositie bij Tauw
Albert is als adviseur luchtkwaliteit en depositie werkzaam bij TAUW. Hij adviseert het bedrijfsleven en overheden bij complexe vraagstukken over luchtverontreiniging en de effecten daarvan op de omgeving. Vanuit die rol is hij betrokken bij een grote diversiteit in projecten, variërend van planvorming op hoog abstractieniveau tot concrete, technische oplossingen.
  Bekijk LinkedIn profiel
Berend Hoekstra
Senior consultant, TAUW
 
Berend is senior consultant luchtkwaliteit en depositie bij Tauw bv met ruim 25 jaar ervaring. Berend is inhoudelijk deskundig (technoloog) en heeft ervaring met het recht (jurist). Zeer ruime praktijkervaring met de onderbouwing van plannen en projecten. Al vele jaren betrokken bij de ontwikkelingen, onderzoeken en evaluaties van PAS en AERIUS in opdracht van de Rijksoverheid, RIVM en BIJ12.
 
Bekijk op Omgevingsweb  
Bekijk LinkedIn profiel
Ruud Broekman
Projectmanager en adviseur, De Essentie
Ruud Broekman is bijna 20 jaar actief als projectmanager en adviseur in gebiedsontwikkeling. Ruud begeleidt overheden en marktpartijen in planologie, planeconomie, contracten en verwervingen en het project- en omgevingsmanagement. De laatste 5 jaar is het werkveld van Ruud vooral gelegen op de combinatie van (gebieds)ontwikkelingen en stikstof. Ruud richt zich hier vooral op de complexere projecten, waarbij maatregelen zoals intern en extern salderen of het gebruik van een stikstofbank wordt ingezet. In de complexe ‘stikstofwereld’ ligt de kracht van Ruud vooral in het combineren van juridische, technische, economische en financiële aspecten om zo te komen tot goede én haalbare oplossingen voor ontwikkelingen.   Bekijk LinkedIn profiel
Henk Ullenbroeck
Senior adviseur ruimte en milieu / kantoorleider, Pouderoyen Tonnaer
 
Henk adviseert provincies, gemeenten en projectontwikkelaars over plannen, projecten en beleid waarbij de emissie en depositie van stikstof een belangrijke rol speelt. Ook voert hij onderzoek uit t.b.v. beleid en regelgeving gericht op emissies uit de veehouderij, zoals ammoniak, geur, fijn stof en broeikasgassen. Daarnaast is hij betrokken bij plannen en onderzoeken gericht op stedelijke gebiedsontwikkelingen, zoals woongebieden, bedrijventerreinen en aanpassingen van de infrastructuur.
 
Bekijk op Omgevingsweb
Bekijk LinkedIn profiel
Christine Visser
Advocaat bestuurs- en omgevingsrecht
Christine is partner bij Ten Holter Noordam Advocaten. Zij is in 2004 gestart als advocaat in het bestuursrecht en heeft zich door de jaren heen gespecialiseerd in het omgevingsrecht en natuurbeschermingsrecht. Christine zet graag haar tanden in kwesties rond bestemmingsplan- en vergunningprocedures ten behoeve van infrastructurele projecten en bedrijfs- en woningbouwontwikkelingen. Ook krijgt ze energie van het puzzelen met milieu- en natuurbeschermingsrecht. Ze past haar brede omgevingsrechtelijke kennis en ervaring toe voor (project)ontwikkelaars, woningbouwcorporaties en beleggers die gecompliceerde projecten van de grond willen krijgen. Zij kan deze partijen in alle fasen van het project bijstaan.
Monique Vroemen
Strategisch beleidsadviseur natuur en stikstof
Monique is een bestuursrechtelijk jurist met een voorliefde voor ordening van de ruimte en bescherming van de natuur. Na eerst een aantal jaren als advocaat te hebben gewerkt, is zij sinds 2005 zelfstandig adviseur voor overheden. De laatste 10 jaar heeft zij zich met name bezig gehouden met ontwikkeling van beleid voor Natura 2000 en de uitvoering van dat beleid. Dat speelt zich vooral af op (inter)provinciaal niveau, maar houdt ook bijdragen op nationaal niveau in. Binnen het natuurbeschermingsrecht is zij gespecialiseerd in stikstof: betrokken vanaf het begin tot het einde van het PAS en daarna bij het vormgeven en uitvoeren van nieuw beleid voor de aanpak van stikstof. Recht doen aan de natuur in de complexe afweging van de belangen bij meervoudig ruimtegebruik binnen de juridische kaders is en blijft voor haar een boeiende uitdaging.

Materiaal

•  Digitale hand-outs en eventueel aanvullend digitaal materiaal
•  Toegang tot de gehele digitale kennisbank van PONT | Omgeving tot een maand na de cursus 

Hiermee krijgt u toegang tot het dossier met alle relevante achtergrondinformatie rondom uw cursus. Zo kunt u voor, tijdens en na de cursus continu leren over dit onderwerp.

Verder krijgt u met PONT | Omgevinggratis toegang tot tientallen dossiers, 40 digitale boeken van Berghauser Pont Publishing, waaronder commentaar en naslag, en het gehele jurisprudentie archief.

Studiepunten

Studiepunten en -uren

Voor deze cursus/opleiding kun je 48 studie-uren rekenen.

BP Studieuren4848

Aanmelden

Datum, Locatie en Prijs

  • 7, 9, 30 oktober, 6, 13, 20, 27 november, 4 december 2025
  • 09:30 - 16:30
  • Utrecht
  • € 4.350,-
    • Genoemd bedrag is exclusief 21% btw 
    • Prijs is inclusief complimentary lunch, koffie en thee
Aanmelden

Referenties
Deze opleiding was heel waardevol, vooral door de verschillende sprekers en de actuele ontwikkelingen.

ook interessant voor jou

Incompany

Deze cursus liever met jouw eigen team en op maat bij jou op kantoor? Dat kan! De voordelen van incompany op een rij:

  • De training is altijd maatwerk
  • Je bereikt als team hetzelfde niveau
  • Voorafgaand een vrijblijvend intakegesprek met de trainer(s)
  • Bedrijfsspecifieke situaties worden betrokken
  • Je bepaalt de data van de training

Ook interessant voor jou

Meer weten?

Heb je nog vragen of wil je deze cursus incompany volgen?

Of wil je persoonlijk studieadvies? We vertellen je graag wat de mogelijkheden zijn. Via onderstaand contactformulier kun je contact opnemen met onze klantenservice of ons salesteam. Wil je direct contact met de betreffende programmamanager? Bekijk dan de contactgegevens rechts.

Ronald Koppers
Ronald Koppers
Programmamanager, Berghauser Pont Academy
 
U kunt contact opnemen met Ronald Koppers via 06 11 880 859 of via ronald@berghauserpont.nl
 
Chiara van Ommeren
Programmamanager, Berghauser Pont Academy
U kunt contact opnemen met Chiara via chiara@berghauserpont.nl
(020) 820 09 08 | (06) 253 271 03